Call : +30 2665 028874 info@mhci.gr
Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα έως Παρασκευή 07:00 - 15:00

Εθισμένοι στο τσιγάρο από την εφηβεία…

Αρθρογραφία Νικολέτας Μπάζιου – Επισκέπτρια Υγείας

 

Το κάπνισμα ήταν ήδη διαδεδομένο στον αρχαίο κόσμο ως τελετουργική πράξη. Η πανδημία του καπνίσματος όμως, ξεκίνησε με την επιστροφή του Χριστόφορου Κολόμβου από το Νέο Κόσμο, το 1492. Μέσα στο αιώνα που ακολούθησε, το κάπνισμα έγινε παγκόσμια κουλτούρα, με έναν μοναδικό για την εποχή τρόπο.

Σήμερα θεωρείται πλέον από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας νόσος και αποτελεί ένα τεράστιο πρόβλημα για την υγεία παγκοσμίως και κυρίως σε ότι αφορά τους νέους, καθώς στην πλειονότητα των περιπτώσεων το κάπνισμα ξεκινά και εγκαθίσταται ως συνήθεια κατά την διάρκεια της εφηβείας. Επίσης, η πρόωρη έναρξη του καπνίσματος αυξάνει τον κίνδυνο για συστηματικό και βαρύ κάπνισμα κατά την ενηλικίωση αλλά και τον κίνδυνο χρήσης άλλων ουσιών

Σύμφωνα με ελληνικές και ξένες έρευνες, η κρίσιμη ηλικία που οι μαθητές καπνίζουν το πρώτο τους τσιγάρο κατά μέσο όρο είναι στα 13,8 έτη και στα 15 ξεκινούν το συστηματικό κάπνισμα. Τα αγόρια καπνίζουν για πρώτη φορά σε μικρότερη ηλικία από τα κορίτσια.

Ένας στους 2 (51,5%) μαθητές ηλικίας 13-18 ετών, αναφέρει ότι έχει καπνίσει (έστω και μία φορά). Συστηματικά καπνίζει ένας στου 5 μαθητές (19,9%), ενώ ένας στους 10 μαθητές (10,5%) καπνίζει τουλάχιστον μισό πακέτο τσιγάρα την ημέρα. Ο αριθμός των καπνιστών τριπλασιάζεται από τα 13-14 στα 15-16 κα πενταπλασιάζεται στην ηλικία των 17-18 ετών όπου καπνίζει συστηματικά σχεδόν ο ένας στους 3 εφήβους (32,4%). Το 36,8% των νέων ηλικίας 15-24 ετών δήλωσαν ότι είναι συστηματικοί καπνιστές και ότι οι ηλικίες 12-18 ετών είναι κρίσιμες για την απόρριψη ή υιοθέτηση της συνήθειας του καπνίσματος.

Οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων, μεγαλώνουν με την ηλικία και με την βαρύτητα του καπνίσματος. Έτσι στην ηλικία των 17-18 ετών, συστηματικοί καπνιστές είναι το 35,8% των αγοριών και το 29,5 % των κοριτσιών, ενώ βαρείς καπνιστές είναι το 23,6% των αγοριών και 14,7% των κοριτσιών.

Η πρώιμη έναρξη του καπνίσματος συνδέεται με βαρύτερο κάπνισμα αργότερα. Οι μαθητές που ξεκίνησαν να καπνίζουν καθημερινά σε ηλικία μικρότερη ή ίση των 13 ετών είναι σε υψηλότερο ποσοστό (69%) βαρείς καπνιστές στην ηλικία των 17-18 ετών σε σύγκριση με αυτούς που ξεκίνησαν το συστηματικό κάπνισμα αργότερα (54,2%).

Το συστηματικό κάπνισμα συνδέεται με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας των μαθητών. Καπνίζουν συστηματικά υψηλότερο ποσοστό μαθητών από οικογένειες ασθενέστερου οικονομικά επιπέδου (25,5%), από ότι μαθητών μεσαίου ή ανώτερου οικονομικού επιπέδου (19,1%).

Οι μαθητές, θεωρούν ακίνδυνο το βαρύ κάπνισμα, διπλάσιο ποσοστό (περίπου 1 στους 5 μαθητές) όσων είναι συστηματικοί και βαρείς καπνιστές σε σύγκριση με αυτούς που δεν καπνίζουν καθόλου, ή που καπνίζουν περιστασιακά (περίπου 1 στους 10).

Η παρέα επηρεάζει σημαντικά το κάπνισμα. Οι έφηβοι των οποίων οι περισσότεροι ή όλοι τους οι φίλοι καπνίζουν, καπνίζουν και οι ίδιοι σε υψηλότερο ποσοστό σε σύγκριση με τους εφήβους που έχουν λιγότερους φίλους καπνιστές. Έτσι, βαρύ κάπνισμα αναφέρουν περίπου διπλάσιο ποσοστό μαθητών, των οποίων οι περισσότεροι ή όλοι οι φίλοι καπνίζουν (44,6%) σε σύγκριση με αυτούς, που λιγότεροι φίλοι τους καπνίζουν (22.7%) ή που δεν καπνίζουν καθόλου οι φίλοι τους (26,2%).

Τα κορίτσια εθίζονται στη νικοτίνη πιο εύκολα από ότι τα αγόρια. Έρευνες έδειξαν ότι τα αγόρια εφηβικής ηλικίας αναπτύσσουν εθισμό στη νικοτίνη σε 180 μέρες ενώ τα κορίτσια σε μόνο 21 μέρες. Υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους παρατηρείται αύξηση του ποσοστού κοριτσιών εφηβικής ηλικίας που καπνίζουν. Είναι πιθανό ότι κορίτσια καπνίζουν στα πλαίσια των προσπαθειών τους για να χάσουν βάρος. Επίσης ρόλο παίζει και τα ψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης στα κορίτσια, η οποία όμως είναι συχνότερη στους καπνιστές και των δύο φύλων.

Παρά λοιπόν τα ανησυχητικά στοιχεία και τις εκτεταμένες καμπάνιες για τις επιπτώσεις από την χρήση καπνού, το κάπνισμα συνεχίζει να αποτελεί μια από πλέον διαδεδομένες συνήθειες των μαθητών. Οι έφηβοι καπνίζουν γιατί καπνίζουν στο περιβάλλον τους. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αντλούν αρνητικά πρότυπα από το οικογενειακό περιβάλλον. Το κάπνισμα των γονέων είναι πολύ σημαντικό, όπως σημαντικός είναι και ο ρόλος των χώρων διασκέδασης των εφήβων όπως η καφετέρια, το ιντερνέτ καφέ, οι χώροι νυκτερινής διασκέδασης αλλά και οι τουαλέτες των σχολείων που αποτελούν χώρους παραγωγής νέων καπνιστών. Οι νέοι καπνίζουν από μιμητισμό, επειδή «το κάνουν όλοι» στην παρέα και αν δεν το κάνουν και οι ίδιοι είναι σαν να μη συμμετέχουν στην παρέα. Γιατί έτσι νιώθουν ότι γίνονται αποδεκτοί στην παρέα, ότι τους κάνει να είναι αυτόνομοι, ώριμοι και ελεύθεροι, να αναπτύσσουν σχέσεις με άλλους, να αισθάνονται γοητεία και ανεξαρτητοποίηση, απελευθερωμένοι από γονεϊκές επικρίσεις. Πολλά παιδιά καπνίζουν για να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση τους, για να φανούν «μεγάλοι» ή ακόμα και για να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του άλλου φύλλου. Άλλοι πάλι αρχίζουν το κάπνισμα από περιέργεια, υποτιμώντας τον κίνδυνο του εθισμού και της εξάρτησης αλλά και λόγω της ιδιαιτερότητας της εφηβείας, όπου νιώθουν την ανάγκη της αυτοεπιβεβαίωσης. Επιπρόσθετα, έχουν την ψευδαίσθηση ότι το τσιγάρο καλμάρει τα νεύρα τους και τους αποφορτίζει από την ένταση. Ιδιαίτερα για τα κορίτσια το κάπνισμα έχει συνδεθεί και με την προσπάθεια τους για έλεγχο του βάρους τους.

Επιπλέον, εξαιτίας των χαμηλών τιμών του καπνού, της εκτεταμένης και συχνά επιθετικής άμεσης αλλά και έμμεσης διαφήμισης (κυρίως με την τηλεόραση) στα προϊόντα καπνίσματος που εφαρμόζονται διεθνώς και την έλλειψη επαρκούς ευαισθητοποίησης σχετικά με τις επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία, η κατανάλωση καπνού αυξάνεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια, αν και όχι με τους ρυθμούς προηγούμενων ετών και όχι με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις χώρες ή σε όλες τις κατηγορίες του πληθυσμού.

Τέλος, οφείλουμε να καταδείξουμε και τις ευθύνες της πολιτείας, καθώς η αντικαπνιστική εκστρατεία είναι σχεδόν ανύπαρκτη και απουσιάζει η σοβαρή αντικαπνιστική αγωγή από τα σχολεία.

Το κάπνισμα στην εφηβεία μπορεί να δημιουργήσει πρόσκαιρα σωματικά ενοχλήματα που συνδέονται με την λειτουργία της αναπνοής, όπως είναι ο βήχας, το λαχάνιασμα, οι ασθματικές ενοχλήσεις, η μείωση της φυσικής ευεξίας και της αντοχής. Τα σοβαρότερα βέβαια προβλήματα υγείας που συνδέονται με το κάπνισμα εμφανίζονται στην ενήλικη ζωή. Επίσης, θεωρείται πιθανό ένας στους δύο εφήβους καπνιστές να πεθάνει ενδεχομένως από τις επιπτώσεις του καπνίσματος, καθώς κάθε χρόνο περίπου 500.000 άνθρωποι στην Ευρωπαϊκή Ένωση πεθαίνουν πρόωρα από ασθένειες που συνδέονται με το κάπνισμα. Πολύ περισσότερους δηλαδή απ’ όσους το αλκοόλ, οι αυτοκτονίες, οι δολοφονίες, οι πυρκαγιές, τα ναρκωτικά και το AIDS όλα μαζί!

Πώς λοιπόν μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα; Είναι επιτακτική ανάγκη κάθε νέος να συνειδητοποιήσει τις επιβλαβείς για την υγεία συνέπειες του καπνίσματος και τον κίνδυνο της εξάρτησης. Μέσα στην οικογένεια είναι σωστό να τεθεί άμεσα σε εφαρμογή αντικαπνιστική αγωγή, όχι μόνο ως ανούσια επιχειρηματολογία, αλλά κυρίως με την αποφυγή του καπνίσματος από τους γονείς, που λειτουργούν ως πρότυπα στη συνείδηση των νέων. Επίσης, τα ΜΜΕ πρέπει να αναδείξουν τις συνιστώσες του προβλήματος, αλλά και να ελέγχουν τα προγράμματα που προβάλλουν (έμμεσα κυρίως) τη συνήθεια του καπνίσματος. Η πολιτεία οφείλει να απεξαρτηθεί από τυχόν οργανωμένα συμφέροντα παραγωγής, διακίνησης και εμπορίας καπνού, να ξεκινήσει αντικαπνιστική εκστρατεία με διαλέξεις, σεμινάρια ειδικών, που με την παράθεση συγκεκριμένων τεκμηρίων θα ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώμη, ενώ σημαντική είναι επίσης η μέριμνά της για την τήρηση των απαγορευτικών μέτρων κατά του καπνίσματος σε δημοσίους χώρους.

Τέλος ο ρόλος της παιδείας μπροστά σε αυτό το πρόβλημα είναι καθοριστικός. Εκ των πραγμάτων, παρουσιάζεται επιβεβλημένη η εφαρμογή ειδικής αγωγής από τις μικρές ηλικίες ακόμα, για την πλήρη ενημέρωση και επισήμανση των επιπτώσεων του καπνίσματος, με τη συνδρομή ειδικών επιστημόνων και σε κλίμα διαλόγου, πειθούς, και όχι αυταρχισμού.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι το κάπνισμα εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο παιδείας που διακρίνει μία κοινωνία ως σύνολο, αλλά και αποτελεί ένδειξη σεβασμού προς τον εαυτό μας και τους συνανθρώπους γύρω μας. Μόνο έτσι θεωρώντας το κάπνισμα, μπορούμε να αντισταθούμε στον ορυμαγδό της διαφήμισης και της έντεχνης προώθησης του τσιγάρου και να προστατέψουμε και τα παιδιά μας. Άλλωστε αυτό το τελευταίο είναι κάτι που τους το οφείλουμε.

Το κάπνισμα δυστυχώς είναι μια επίκτητη και ανθυγιεινή συνήθεια με συνοδευτικά τα στοιχεία του εθισμού και της τοξικομανίας. Η σημερινή γενιά είναι μια γενιά εύστροφη και ανήσυχη, όμως σχεδόν υπόδουλη στο πάθος του τσιγάρου, του αλκοόλ ή των ναρκωτικών. Ας μη γίνει αυτή η δουλεία αιτία να καούν τα φτερά της, που πρέπει να τα κρατά ανοιχτά για πνευματικές ελευθερίες.